ᵖʰᵒᵗᵒ ᵇʸ ˢʰᵘᵗᵗᵉʳˢᵗᵒᶜᵏ
Valkerij, de eeuwenoude kunst en traditie van het jagen met getrainde roofvogels op hun prooi in hun natuurlijke habitat, is een fascinerende praktijk die al reeds teruggaat tot de oudheid. Deze ambacht, gebruikt voor de voedselvoorziening, heeft dan ook een rijke geschiedenis met wortels in verschillende oude beschavingen met oorsprongen in Azië en het Midden-Oosten.
De jacht met roofvogels werd in de loop der eeuwen geperfectioneerd en verspreidde zich dan ook naar onze contreien. De adel werd snel betoverd door deze jachtvorm. In middeleeuws Europa werd valkerij al snel meer dan alleen een methode om zich te voorzien van voedsel. Het werd ook een statussymbool. In de 13e eeuw maakte keizer Frederik II er zelfs een manuscript over “De arte Venandi cum Avibus”, letterlijk vertaald als “De kunst van het jagen met vogels”. Tot op de dag van vandaag wordt dit manuscript nog door velen beschouwd als het standaard naslagwerk. De adelijken hadden hun eigen valkeniers in dienst en de kunst van de valkerij werd van generatie op generatie doorgegeven.
De kracht van de valkerij ligt dan ook in de nauwe samenwerking tussen valkenier en zijn roofvogel/jachtpartner. Een getrainde roofvogel werkt in harmonie met zijn valkenier om een precisievlucht uit te voeren op hun prooi. Een cruciale factor in de samenwerking is het vertrouwen tussen de valkenier en zijn vogel, wat leidt tot een unieke en diepgaande band.
De moderne valkerij heeft echter enkele veranderingen ondergaan ten opzichte van vroeger. Er werden dan ook wetten ingevoerd om de bescherming van de wilde vogels te waarborgen. Roofvogels worden tegenwoordig meestal door valkeniers in gespecialiseerde omgevingen gekweekt. Valkerij wordt niet langer meer primair voor voedselwinning gebruikt, maar eerder als een manier om de traditie in ere te houden. Beroepsvalkeniers bestaan nog wel, maar de traditie wordt tegenwoordig eerder als hobby beoefend.
In de valkerij onderscheiden we twee technieken nl. de hoge en lage vlucht.
Bij de hoge vlucht wordt er met valken eerder op pluimwild, zoals fazant en eend, gejaagd. Het wild wordt opgespoord door een jachthond, de valk stijgt op tot een zekere hoogte en blijft dan aanwachten (boven de valkenier cirkelen). Het teken wordt gegeven, de hond stoot het wild op en de valk zet de achtervolging in aan zeer hoge snelheid.
Bij de lage vlucht, meestal met buizerd of havik, vertrekken de vogels vanop de handschoen van de valkenier of ze laten ze volgen langs de bomen, Met deze manier wordt dan ook voornamelijk op haarwild, zoals konijnen en hazen, gejaagd. Bij de jacht op konijnen wordt vaak gebruik gemaakt van een fret. Bij de grotere prooien zoals vossen en reeën, zijn de buizerd of havik minder geschikt. Arenden zijn dan ook een betere keuze hiervoor.
Kortom de kunst van de valkerij blijft een intrigerende en eerbiedwaardige traditie, waarbij de relatie tussen mens en dier centraal staat. Bijgevolg is het een mooie erkenning dat deze traditie opgenomen werd in de lijst van het cultureel erfgoed van UNESCO. Het is dan ook een erfenis die we moeten koesteren en beschermen voor de toekomstige generaties.
Axel Detroyer/valkenier